Dr. Heimlich ve manevrası
Umut Yenişehirli
Antik Yunan’ın meşhur tragedya yazarlarından Sofokles, Hun İmparatoru Attila, Roma İmparatoru Claudius, çağdaş zamanların efsaneleşmiş gitaristi Jimi Hendrix, Led Zeppelin grubunun davulcusu John Bonham, ABD Başkanı John Fitzgerald Kennedy’nin kardeşi Robert F. Kennedy’in kayınbiraderi Joan Skakel, rapçi Prodigy boğazlarına kaçan yiyecek parçacıkları sebebiyle ölmüşlerdi.
Güncel verilere nazaran, ABD’de her yıl 3 bine yakın şahıs besin boğulmasıyla yaşamını kaybediyor. İngiltere’de bu sayının 500’ler civarında olduğu biliniyor.
Japonya’daki bir araştırmaya nazaran de 2006-2016 yılları aralığında 52 bin 366 şahıs, besin boğulması sonucu öldü.
Dünya çapındaki boğulmalı çocuk ölümlerinde, gıdanın yanında kimi zaman uygunsuz biçimli oyuncakların parçaları ile bozuk paralar da etkili oluyor.
ŞU MEŞHUR HEIMLICH MANEVRASI
Besin boğulması nedenli ölümler derhal her ülkenin gündeminde.
Uzmanlar; obeziteden süratli yiyecek yeme alışkanlıklarına, değişik ve albenili şekerleme ve atıştırmalıkların oluşturduğu risklerden gırtlak yoluna uyum elde eden meyve ve sebzeler şeklinde birçok faktörün nefes borusunun tıkanmasına ve boğularak ölümlere yol açtığını vurguluyorlar.
Bu tür vakalarda yaşam kurtaran en temel yöntem ise asla şüphesiz “Heimlich Manevrası” oluyor. Türkiye’de de gün geçmiyor ki Heimlich Manevrası yardımıyla boğulmak suretiyle olan birileri hayata yeniden tutunmasın.
Türkiye, sevindirici bir şekilde, epeyce insanoğlunun Heimlich Manevrası’nı bilmiş olduğu bir ülke olma yolunda hızla aşama kaydediyor. Haberlere yansıyan vakalarda, neredeyse asla can kaybı yaşanmaması da yöntemin ne kadar da başarıya ulaşmış bir halde uygulandığını gösteriyor.
BİR DERGİDE GIDA BOĞULMALARI MAKALESİNİ OKUYUNCA…
Peki, bu “manevra”yı gören Henry Yehudah Heimlich kimdi? Amerikan Bronko-Özofagoloji Derneği’nin (ABEA) Heimlich Manevrası’yla ilgili derlemesinde yer edinen bilgilere nazaran Heimlich, 1920’de doğan, 2016’da ölen ABD’li bir tıp doktoru, göğüs cerrahı ve tıp araştırmacısı.
Dr. Henry Heimlich, 1972 senesinde bir makaleyi okurken bu yöntemi düşünmeye başlamıştı. O güne kadar gerek ustalaşmış tıpçılar gerekse de amatörler için, boğazına bir şey kaçan kişiye yönelik müdahale, boğulmak suretiyle olan kişinin sırtına vurmakla sınırlıydı. Olay daha da kötüleşirse de içine cerrahlığın da girmiş olduğu formel tıbbi yöntemler uygulanıyordu.
Heimlich, pek de işe yaramadığı ölüm istatistiklerinden de belli olan bu müdahalelere karşı, kendi yöntemini iyi mi bulduğunu şöyleki anlatmıştı:
“1972’de bigün, Sunday New York Times Magazine’de kazara ölümlerle ilgili bir yazı okuyordum. Dikkatimi çeken şey, boğularak ölmenin, listede altıncı sırada olmasıydı. Bir tek bu ülkede yılda üç bin şahıs boğularak ölüyordu.
Bu bilhassa ilgimi çekti, zira 1950’lerde Ters Gastrik Tüp Yiyecek Borusu Değişiklik yapma ameliyatını geliştirmiştim ve kariyerimin büyük bir bölümünde hastaların yutma sorunlarıyla ilgilenmiştim. En çarpıcı olan, boğulmanın çoğu zaman en bayağı durumlarda meydana gelmesiydi. Bir çok insanoğlunun boğulduğu nesne, bir yiyecek parçasıydı ya da çocuklar için bir oyuncak, bir bozuk para yada ağızlarına koydukları herhangi bir ufak nesneydi. Her zamanki şeklinde ilk adımım, mevzuyu tıp dergilerinde araştırmak oldu.
1933’ten beri, Amerikan Kızıl Haçı’nın insanlara, boğulan kişileri sırtlarına vurarak kurtarmayı öğrettiğini keşfettim. Daha çok okudukça, bu önerinin bilimsel bir temeli olmadığını da fark ettim. Aslen, 1854’ten günümüze kadar olan tüm raporlar, bir kişinin sırtına vurmanın, nesneyi aşağı doğru ittiğini ve hava yolunda daha kıpırtısız bir halde sıkışmasına niçin bulunduğunu kanıtlıyordu. Boğazlarında bir parça yiyecek olsa bile hâlâ nefes alabilen boğulmak suretiyle olan kişiler, sırtlarına yaralanan tokatlar hava yollarını daha da tıkadığından dolayı çoğunlukla ölürler.”
DOKTORSUZ, EKİPMANSIZ BİR YÖNTEM ARAYIŞI
Dr. Henry Yehudah Heimlich, bu fark edişten sonrasında deneylere başlamıştı. Araştırmalarda; sırta indirilen şaplaklar kadar, boğaza parmak sokarak parçacığı alma çabalarının da boğulma riskini artırdığı görülmüştü.
Heimlich, sadece bir doktorun ve sadece hususi tıbbi ekipman yanında olduğunda şansı olacak yöntemler yerine, herhangi “bilgili bir amatör” tarafınca gerçekleştirilebilecek değişik bir yönteme kafa yormaktaydı.
Süreçte, birçok köpek kullanmıştı. Köpekler, bilhassa diyaframlarına meydana getirilen baskılar sonucunda derhal her defasında müdahalelere pozitif tepki vermişlerdi.
Deneylerin arkasından, Dr. Heimlich’in adıyla anılan manevra, prosedürleri net şekilde belirlenerek tıp topluluğunda uygulanmaya başlamıştı.
Dünya Sıhhat Örgütü’nün yanı sıra derhal her ülkenin sıhhat kuruluşu da süre içinde Heimlich Manevrası’nı ilkyardım ve halk sağlığı politikalarının kapsamına almışlardı.
ÖMRÜNÜN SON GÜNLERİNDE DE MANEVRASIYLA HAYAT KURTARDI
Boğulma tehlikesi geçiren insanları kurtarmak için kullanılan kolay fakat etkisinde bırakan yönteme adını veren Dr. Henry Yehudah Heimlich, garip bir şekilde, ölümünden iki ay ilkin de bir arkadaşının yaşamını Heimlich Manevrası’yla kurtarmıştı.
ABD Cincinnati’deki bir huzurevinde yaşayan 96 yaşındaki Heimlich, 2016 senesinde yiyecek salonunda Paty Gill Ris adlı arkadaşının boğazına yiyecek kaçtığını gördüğünde derhal harekete geçmiş ve Heimlich Manevrası’nı uygulayarak 87 yaşındaki kadının nefes borusundaki besin parçacığını çıkartmıştı.
HEIMLICH MANEVRASI’NIN UYGULANIŞI
Tıbbi literatürde ve uzman anlatımlarında yer almış olduğu şekliyle Heimlich Manevrası şöyleki uygulanıyor:
“Hastaya ayaktayken ya da oturur durumda arkadan sarılarak gövdesi kavranır. Bir el yumruk yapılarak, başparmak çıkıntısı midenin üst kısmına, göğüs kemiği altına gelecek şekilde yerleştirilir. Öteki el ile yumruk meydana getirilen el kavranır. Kuvvetle arkaya ve yukarı doğru bastırılır. Bu hareket 5-7 kez yabancı cisim çıkıncaya kadar tekrarlanır.
Yalnız başınıza olduğunuzda: Elinizi yumruk yapın ve başparmağınızı, bir başkasına Heimlich uygularken yaptığınız şeklinde, göbeğinizin derhal üzerine, göğüs kafesinizin altına yerleştirin. Öteki elinizle yumruğunuzu kavrayın. Süratli bir yukarı hareketle bölgeye bastırın. Bu işe yaramazsa, bir masa kenarına, sandalyeye yada korkuluğa da yaslanabilirsiniz. Üst karın bölgenizi kenara doğru hızlıca itin.”
